دیابت چیست و چه عوارضی آینده بیمار را تهدید می کند؟

همه افراد یک جامعه موظف هستند از سلامتی خود مراقبت کنند، چرا که انسان های سالم،جامعه ای سالم را می سازند. وجود بیماری هایی که زندگی انسان ها را پر مخاطره می کنند، به روش زندگی و نوع تغذیه و فعالیت بدنی که انجام می دهند بستگی دارد. یکی از انواع این بیماری ها بیماری دیابت است.

دیابت چیست؟

دیابت به بیماری گفته می شود که در آن استفاده بدن از قند خون یا گلوکز دچار مشکل می شود. قند یا گلوکز در واقع یک ماده مهم در بدن است که انرژی سلول ها را برای ساخت عضلات و بافت های بدن تأمین می کند و همچنین غذایی اصلی سلول های مغزی است.

مقدار قند خون در بدن توسط انسولین کنترل می شود. انسولین یکی از هورمون هایی است که توسط پانکراس تولید می شود و با تأثیر بر سلول های کبدی، باعث می شود که این سلول‌ها قند خون (گلوکز) را گرفته و آن را به صورت گلیکوژن ذخیره کنند.گلیکوژن های ذخیره شده در سلول های ماهيچه ای موجب افزایش انرژی می شوند و در نتیجه ‌افزایش قند خون را به دنبال دارند.

اگر در بدنتان انسولین کافی نداشته باشد و یا عملکردش بسیار ضعیف باشد، این ضعف باعث قند خون و در نتیجه پیدایش بیماری دیابت می شود.

انواع دیابت

 دیابت نوع یک

 در این نوع دیابت، پانکراس می تواند انسولین تولید کند و به سرعت اتفاق می افتد و علائم شدیدی دارد. دیابت نوع یک وابسته به انسولین است و بیشتر در سنین پایین رخ می دهد و به همین دلیل به آن دیابت جوانی می گویند. تقریباً ۱۰ درصد از مبتلایان به نوع یک دچار هستند. 

در این نوع دیابت،سلول های ایمنی بر علیه سلول هایی که در پانکراس، انسولین می سازند فعال می شوند و ترشح انسولین را با مشکل مواجه می‌کنند. اگر این بیماران درمان نشوند با مشکلات گوناگونی مواجه      می شوند و برای درمان از همان ابتدا نیاز به تزریق انسولین پیدا می‌کنند.

 دیابت نوع دو

که در این نوع یا انسولین توسط پانکراس تولید نمی شود و یا انسولین تولید شده عملکرد درستی ندارد و خود را کم کم نشان می دهند. دیابت نوع دو را دیابت غیر وابسته به انسولین نیز می گویند و تقریباً ۹۰ درصد مبتلایان به نوع دو دچار هستند.

در دوران گذشته اکثر مبتلایان، بزرگسالان و افراد مسن بودند ولی امروزه به دلیل تغییر در روش زندگی و افزایش چاقی، میانگین ابتلا، به سنین پایین رسیده است.

عوارض نوع دو نسبت به عوارض نوع  یک خفیف تر است ولی باز مشکلاتی را برای کلیه و چشم و اعصاب به وجود می آورد.

 دیابت بارداری

که یک شرایط پایدار نیست و در طول بارداری تولید انسولین،تأثیر زیادی نمی گذارد. عوارض دیابت بارداری معمولاً در اواسط یا اواخر بارداری نمایان می شوند. این نوع دیابت اگر کنترل و درمان نشوند، عوارضی برای جنین دارد زیرا قند خون جنین توسط جفت از مادر تأمین می شود.

دیابت بارداری با به دنیا آمدن نوزاد به پایان می رسد ولی اگر رعایت نشود به دیابت نوع دو تبدیل می‌شود.

• پیش دیابت که به حالتی گفته می شود که میزان قند خون بالا است ولی آنقدر نیست که به آن بیماری دیابت گویند و در واقع نوعی هشدار برای ابتلا به دیابت نوع دو است و فرد حتماً باید مراقب رژیم غذایی خود باشد و از فعالیت های ورزشی غافل نشود.

عوارض دیابت چه هستند؟

اگر بیماری دیابت، بدون هیچ درمانی سپری شود صدمات جبران ناپذیری بر اعضای بدن افراد می گذارد.

عوارض دیابت شامل دو گروه، عوارض بلند مدت و عوارض کوتاه مدت هستند.

عوارض بلند مدت

بیماری های کلیوی(نفروپاتی)

اگر قند خون در بدن زیاد باشد و درمان نشود به کلیه ها صدمه می زند و در نهایت دیالیز را به دنبال دارد.

تاری دید و نابینایی(رتینوپانی)

اگر افزایش قند خون مهار نشود موجب تخریب رگ های شبکیه چشم می شود و می تواند تاری دید و حتی نابینایی را به دنبال داشته باشد.

آسیب های قلبی – عروقی

عوارض دیابت و کنترل نشدن آن باعث افزایش قند خون و سکته مغزی و حملات قلبی می شود.

عفونت های دندان و لثه

اشخاصی که به دیابت مبتلا هستند، اگر بهداشت دهان و دندان را دقیقاً رعایت نکنند دندان هایشان سریعتر لق و یا پوسیده می شوند و زودتر به عفونت لثه دچار می شوند.

آسیب اعصاب(نوروپاتی)

از دیگر عوارض دیابت آسیب اعصاب است‌، که خودش را به صورت گزگز و بی حسی در انگشتان دست و پا بروز می دهد و اگر درمانش را رها کنید باعث می شود که حتی حس یک عضو از بین برود.

اگر صدمه به اعصاب گوارشی وارد شود باعث عوارضی مثل یبوست، اسهال و استفراغ می شود .اگر درمان آسیب اعصاب در مردان به تعویق بیافتد مشکلات نعوظ را به وجود می آورد.

آسیب به پا

بیماری دیابت می تواند آسیب های جدی به اعصاب پا وارد کند که موجب بروز زخم های سطحی می شود که منجر به عفونت های شدید می شود. اگر عفونت پا و ترمیم زخم های موجود و عفونت شدید،جدی گرفته نشوند حتی باعث قطع شدن پا می شوند.

کم شنوایی، بیماری های پوستی،آلزایمر و افسردگی از دیگر عوارض دیابت هستند.

عوارض کوتاه مدت

هیپوگلیسمی(افت قند خون)

از عوارض دیابت هیپوگلیسمی است. زمانی که سطح قند خون زیر ۷۰ میلی گرم باشد، هیپوگلیسمی یا افت قند خون اتفاق می افتد. هیپوگلیسمی اگر به موقع درمان نشود، عوارضی مانند سرگیجه،بی هوشی یا حتی تشنج دارد. از علائم کاهش قند خون می توان به دل درد،سردرد،اختلال دید، نداشتن تمرکز،سست شدن زانوها اشاره کرد.

هایپرگلیسمی(افزایش قند خون)

از دیگر عوارض دیابت هایپرگلیسمی است. زمانی که سطح قند خون به دلیل تولید نشدن کافی انسولین در بدن بیشتر از حد معمول باشد و بدن نتواند از انسولین برای سوزاندن قند استفاده کند دچار هایپرگلیسمی می شود. زمانی که فعالیت بدنی کاهش می یابد یا بدن داروی اضافه دریافت می کند و یا بیش از حد معمول شیرینی یا غذا می خورد، هایپرگلیسمی تشدید می شود.

از عوارض هایپرگلیسمی خشکی دهان، تکرر ادرار است که اگر فرد این موارد را جدی نگیرد، امکان دارد دچار کمای دیابتی شود.

کمای دیابتی( کتواسیدوز)

زمانی که خون اسیدی می شود، یعنی زمانی که فرد به فقر انسولین دچار می شود، نمی تواند از قند برای تولید انرژی‌ استفاده کند و ذخیره های چربی را مصرف کند و موجب می شود که خون اسیدی شود.

در این زمان کتون در خون افزایش می یابد و زمینه برای کمای دیابتی فراهم می شود که باید به سرعت پیشگیری شود.

احساس گیجی،خشکی پوست،حالت تهوع و استفراغ،درد شکمی، تشنگی شدید، خستگی دائمی، تنگی نفس،تنفس غیر طبیعی و کاهش سطح هوشیاری، از عوارض دیابت کتواسیدوز یا کمای دیابتی است و باید به سرعت برطرف شود.

کمای غیر کتونی( هایپراسمولار)

این نوع کما فقط از عوارض دیابت نوع دو است. وقتی به علت کاهش انسولین،میزان قند افزایش پیدا می‌کند، شخص دچار تکرر ادرار می شود که این امر موجب کاهش آب بدن می شود.

علاوه بر کم شدن آب بدن،فشار خون نیز پایین می‌آید و فرد دچار کم خونی و تشنگی می شود.

عوارض دیابت بارداری بر روی بدن مادر

عوارض دیابت بارداری عبارتند از:

افزایش فشار خون

افزایش پروتئین در خون

افزایش ابتلا به افسردگی

افزایش احتمال سزارین به دلیل اضافه وزن جنین

افزایش ابتلا به دیابت نوع

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین عبارتند از:

به دنیا آمدن نوزادی با اضافه وزن غیر عادی

کاهش قند خون بعد از تولد

بروز مشکلات تنفسی که احتمال مرگ کودک قبل و یا بعد از زایمان را افزایش می دهد.

احتمال به دنیا آمدن نوزادی با زردی که بعد از مدتی برطرف می‌ گردد.

کدام قسمت‌های بدن در بیماری دیابت آسیب پذیری بیشتری دارند؟

از آنجایی که بیماری دیابت بر قابلیت تولید و بکارگیری انسولین تأثیر بسزایی دارد و انسولین تولید شده در لوزالمعده موجب تبدیل انرژی به کلوگز است،فقدان انسولین در بدن باعث بالا رفتن سطح قند خون می‌شود و صدماتی بر سایر اندام ها وارد می کند.

غدد درون ریز

وقتی لوزالمعده کار خود راکه ترشح انسولین است به درستی انجام ندهد، هورمون های دیگری جای آن را می گیرند تا چربی‌ها به انرژی تبدیل شوند. بنابراین این هورمون ها مواد سمی( کتون ها و اسید ها)تولید می کنند.سطح بالای کتون در ادرار و قند خون می تواند منجر به از بین رفتن سطح هوشیاری ‌و حتی مرگ شود.

آسیب به کلیه

یکی دیگر از عوارض دیابت صدمه زدن به کلیه ها است. وظیفه کلیه ها فیلتر کردن مواد دفع شده است. از آنجایی که دیابت در موارد پیشرفته خود را نشان می دهد، پس قطعاً به خاطر فرصتی که دارد، می‌تواند به کلیه ها آسیب وارد کند.

بنابراین قبل از ابتلا به عوارض دیابت این بیماری را جدی بگیرید.

سیستم گردش خون

وقتی که سطح قند خون بالا باشد فشار خون نیز بالا می رود، در نتیجه فشار بیشتری به قلب وارد می‌شود. فشار خون بالا موجب انباشته شدن رسوبات چربی در دیواره رگ های خونی می شود که در طول زمان موجب سفت شدن رگ های خونی یا آترواسکلروز می‌شود.

سفت شدن رگ ها جریان خون را کند می کند و موجب سردی در دست و پا می شود که احساس درد را به دنبال دارد و همچنین می تواند حس لامسه را مختل کند که باعث بروز عفونت ها در دست و پا می شود.

سیستم پوستی

یکی از عوارض دیابت آسیب رساندن به بزرگترین ارگان بدن یعنی پوست است. قند خون بالا موجب کاهش رطوبت در بدن می شود و مسئله کم آبی پیش می آید که می تواند سبب خشک شدن پوست پاها و ایجاد ترک شود. همچنین خشک شدن پوست ها زمینه را برای فعالیت باکتری و قارچ ها فراهم می کند.

سیستم عصبی مرکزی

بیماری دیابت باعث آسیب به اعصاب می شود‌ و این آسیب،احساس گرما و سرما و درد را در پاها تحت تأثیر قرار می‌دهد و بدن را برای آسیب و زخم آماده می‌کند و اگر متوجه این زخم ها نشوید، آنها تبدیل به عفونت می شوند.

همچنین تحت تأثیر قرار دادن اعصاب چشم می تواند منجر به کم بینایی و حتی نابینایی شوند.

سیستم تولید مثل

از دیگرعوارض دیابت بارداری تغییرات هورمونی است که منجر به افزایش فشار خون می شود و باعث عفونت های پی در پی واژن و مثانه است و همچنین در افزایش وزن نوزاد،تأثیر فراوانی دارد که این افزایش وزن، زایمان را برای مادر سخت می کند.

مادر بعد از چند سال زمینه ابتلا به دیابت نوع دو را دارد و باید حتماً مراقبت این مسئله باشد.

چه افرادی در برابر عوارض دیابت آسیب پذیرتر هستند؟

افرادی که سن آنها بیشتر از ۴۰ سال است بیشتر در معرض ابتلا به عوارض دیابت نوع دو هستند و حتماً باید هر سه سال آزمایش قند بدهند تا مشخص بشود که در معرض خطر ابتلا هستند یا خیر.

اشخاصی که دچار اضافه وزن و  هستند، اگر حداقل یکی از موارد زیر را دارا باشند بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع هستند و باید حتی در سن زیر ۴۰ سال،هر یک یا دو سال آزمایش قند خون بدهند.

شرایط این افراد عبارتند از:

افرادی که در خانواده و یا بستگان درجه یک آنها سابقه ابتلا به دیابت وجود دارد.

افرادی که سابقه ابتلا به دیابت پنهان دارند و در مرحله پیش دیابت قرار دارند.

زنانی که سابقه ابتلا به دیابت حاملگی دارند.

مادرانی که سابقه تولد نوزاد با وزن بیشتر از ۴ کیلوگرم دارند.

مادرانی که سابقه تولد نوزاد با وجود ناهنجاری های مادرزادی دارند.

زنانی که به کیست های تخمدان مبتلا هستند.

افرادی که بیماری های قلبی-عروقی دچار هستند.

افرادی که اضافه وزن و چاقی دارند.

افرادی که از رژیم غذایی ناسالم پیروی می کنند و انواع چربی ها را مصرف می کنند.

افرادی که دخانیات مصرف می کنند.

افرادی که دارای فشار خون یا کلسترول بالا هستند.

افرادی که علائم بالینی مقاومت به انسولین دارند.

افرادی که داروی اسکیزوفرنی یا اختلالات دو قطبی شدید و افسردگی هستند.

افرادی که دچار بیماری عفونت اچ ای وی هستند.

افرادی که به بیماری پوستی آکانتوزنیگریکانز دچار هستند.

افرادی که داروهای کورتیکواستروئیدها و آنتی سایکوتیکهای آیتیپیک مصرف می کنند.

افرادی که داروهای خاص مثل کورتون مصرف می کنند.

افرادی که از بیماری غدد درون ریز مانند ترشح بیش از اندازه هورمون رشد و پرکاری غدد فوق کلیه رنج می برند.

سخن پایانی

ما در این مقاله سعی کردیم عوارض دیابت را مورد بررسی قرار دهیم. اما قبل از ابتلا به این بیماری می توانید با تغییر در روش زندگی و رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت های ورزشی مکرر از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید.