مقاله جامع نوروپاتی دیابتی و روش های درمان

نوروپاتی چیست

نوروپاتی درواقع بیماری است که در اثر آسیب به اعصاب محیطی ایجاد می شود. در این زمان نورون ها (سلول های عصبی) تخریب شده یا آسیب دیده اند ، در نتیجه آن، اختلال در سیگنالینگ پیام عصبی از مغز یا نخاع به اندام ها ( یا برعکس) به وجود می آید که از دلایل اصلی می توان به دیابت اشاره کرد.

از علائم رایج نوروپاتی میتوان: احساس سوزش در دست و پا، ضعف عضلانی، بی حسی و احساس خواب رفتن دست و پا، حساسیت به لمس، تعریق بیش از حد و ...  را نام برد که در صورت عدم پیگیری و درمان به موقع، ممکن است این آسیب به اعصاب دائمی شود.

نوروپاتی دیابتی چیست

نوروپاتی دیابتی از شایع ترین دلایل اصلی ایجاد نوروپاتی است که به دنبال ابتلا به دیابت و فشار خون بالا می تواند بروز پیدا کند. فشارخون بالا می تواند سبب آسیب به اعصاب و نیز رگ های خونی حامل اکسیژن و مواد غذایی به اعصاب شوند.

همچنین دیابت نیز فعالیت شیمیایی اعصاب را تحت تاثیر قرار می دهد و آن ها را تخریب می کند. این نوروپاتی ابتدا روی پاها و سپس روی دست ها و بازوها تاثیر می گذارد. 

انواع نوروپاتی دیابتی و تفاوت های آن ها

۴ نوع آسیب عصبی در ارتباط با دیابت وجود دارد:
•    نوروپاتی محیطی
•    نوروپاتی اتونومیک
•    نوروپاتی کانونی یا مونونوروپاتی (نزدیک به قسمت مرکزی بدن)
•    نوروپاتی منطقه ای

نوروپاتی محیطی

شایع ترین نوع نوروپاتی دیابتی است.  تاثیر عمده روی پا و  به ندرت روی دست ، بازو ها، پشت بدن و شکم موثر است. 

علائم نوروپاتی محیطی

وزن سوزن شدن، خواب رفتن اندام ها، درد، احساس سوزش در شب، حساسیت به لمس، ضعف عضلانی
با کنترل قند خون علائم اولیه بهبود پیدا می کنند. 
به صورت مرتب پاها و به خصوص زخم ها پا دیابتی چک شوند.

نوروپاتی اتونومیک

سیستم گوارشی بدن خصوصا معده و روده را هدف قرار می دهد. همچنین سیستم قلب و عروق و نیز دستگاه ادراری تناسلی را می تواند تحت تاثیر قرار دهد. 

علائم نوروپاتی اتونومیک

سوزش و درد معده،  تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست، احساس سیری و پر بودن معده
نوروپاتی اعصاب اتونوم و تاثیر بر روی دستگاه ادراری-تناسلی، می‌تواند باعث بروز مشکلات جنسی (مانند : اختلال نعوظ، خشکی واژن یا مشکل در رسیدن به ارگاسم) و در مثانه می‌تواند باعث بی‌اختیاری و ایجاد مشکل در تخلیه کامل مثانه شود.

نوروپاتی کانونی (مونونوروپاتی)

در نوروپاتی کانونی یک عصب یا گروهی از اعصاب صدمه می بینند و درنتیجه آن، ناحیه آسیب‌دیده دچار ضعف می شود. این آسیب معمولا در دست، سر، تنه یا ساق پا ، به‌طور ناگهانی و عموما دردناک ظاهر می‌شوند . جهت بهبود این ضعف و درد ، میتوان از دارو ها و فیزیوتراپی کمک گرفت.
معمولا آسیب دائمی بر جای نمی گذارند و علائم حدود چندهفته تا چند ماه بعد از بین می روند. شایع ترین آسیب در این نوروپاتی کانونی، "سندروم تونل کارپال" است.

علائم شایع نوروپاتی کانونی

فلج بل، دو بینی، درد پشت چشم، بی حسی انگشتان، سوزن سوزن شدن دست ها، احساس درد در قفسه سینه، لگن، معده، داخل یا خارج پا، احساس ضعف و سستی در  انگشتان دست و پا

نوروپاتی منطقه ای

در نوروپاتی اعصاب منطقه ای، درد معمولا ناگهانی رخ می دهد، برخی از اعصاب را در مناطق مختلف (سر، بدن یا پا) به صورت اختصاصیتحت تاثیر قرار می دهد. این درگیری و آسیب اعصاب، می تواند سبب احساس درد یا ضعف شود. 

  علائم آسیب به اعصاب منطقه ای 

•    احساس درد در چشم ، دوبینی
•    فلج یک طرف صورت (فلج بل)
•    درد در قسمت های خاص بدن مانند کمر، در یک یا هر دو پا (عموما ران)
•    درد قفسه سینه یا شکم
این علائم به دلیل شباهت ممکن است با مشکلات دیگر مانند حمله قلبی یا آپاندیس اشتباه گرفته شود.

علائم نوروپاتی دیابتی و تشخیص آن

علائم معمولا به تدریج ایجاد می شوند و در افراد مختلف متفاوت است. حتی ممکن است تا زمانی که آسیب قابل توجهی اتفاق نیوفتد، شما متوجه آن نشوید. جالب است بدانید این علائم معمولا در شب بدتر می شوند و شدت می یابند. این علائم به نوع نوروپاتی و عصب آسیب دیده بستگی دارد و به تدریج پیشرفت می کنند. از علائم رایج آن در انواع نوروپاتی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    بی حسی یا کاهش توانایی در تشخیص احساس درد یا تغییرات دما
•    احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش در کف پاها و دست ها
•    افزایش حساسیت به لمس. برای برخی از افراد حتی تحمل وزن روتختی نیز می تواند دردناک باشد
•    حساسیت به لمس
•    مشکل در هماهنگی هنگام راه رفتن
•    بی‌حسی یا درد در دست‌ها یا پاها
•    احساس سوزش در پا، به‌خصوص شب‌ها
•    ضعف یا تحلیل عضلانی
•    نفخ یا سیری
•    تهوع، سوءهاضمه یا استفراغ
•    اسهال یا یبوست
•    سرگیجه در هنگام ایستادن
•    تعریق بیش‌ازحد یا کاهش تعریق
•    مشکلات مثانه، مانند تخلیه ناقص مثانه یا بی اختیاری ادرار
•    خشکی واژن
•    اختلال در نعوظ
•    مشکلات بینایی، مانند دوبینی، تاری دید
•      افزایش ضربان قلب

تشخیص نوروپاتی دیابتی

برای تشخیص نوروپاتی، ضمن بررسی سابقه بیمار، پزشک معاینه جسمی (عموما معاینه پا) را به همراه بررسی تست های کلینیکال انجام می‌دهد:

•    رفلکس مچ پا
•    بی حسی (از دست دادن حس در نقاطی از دست ، پا یا عضو آسیب دیده)
•    تغییرات در بافت و رنگ پوست
•    بررسی قدرت و تون عضلانی

همچنین سایر آزمایش‌ها مانند بررسی فشارخون و نوسانات ضربان قلب نیز انجام می شود. 

آزمایش های تشخیص نوروپاتی

اگر احتمال نوروپاتی زیاد باشد ممکن است پزشک ، انجام آزمایشات زیر را نیز توصیه کند:

•    انجام الکترومیوگرام (EMG) یا تست واکنش عضله، جهت ثبت فعالیت الکتریکی در عضلات که در این روش تخلیه الکتریکی عضلات ارزیابی می شوند.  .
•    تست سرعت هدایت عصبی (NCV) جهت اندازه گیری سرعت هدایت یک پالس الکتریکی از طریق عصب در دست و پا جهت تشخیص سندروم تونل کارپال .

علت نوروپاتی دیابتی  و فاکتورهای خطر

نوروپاتی دیابتی به دلیل بالا رفتن قندخون، عدم کنترل آن و در نتیجه ی آن آسیب به اعصاب و اختلال در انتقال و هدایت پیام های عصبی در دراز مدت ایجاد می شود. همچنین عوامل دیگری نیز در ابتلا به نوروپاتی دیابتی موثرند:
•    آسیب به عروق خونی بر اثر کلسترول بالا
•    آسیب های مکانیکی ناشی از سندروم تونل کارپال

سایر ریسک فاکتور های ابتلا به نوروپاتی دیابتی

سیگارکشیدن: کشیدن سیگار و به صورت کلی استعمال دخانیات،  سبب تنگ تر شدن عروق و نیز کاهش خونرسانی به پا می شود. در نتیجه آسیب های عصبی و زخم ها دیرتر بهبود می یابند.
چاقی و اضافه وزن: BMI (شاخص توده بدنی) 25 و بالای 25 ، ریسک ابتلا به نوروپاتی ناشی از دیابت را افزایش می دهد. 
سابقه ابتلا به دیابت: هرچه سابقه ابتلا به دیابت طولانی تر باشد، ریسک ابتلا یه دیابت بیشتر است.
عدم کنترل قندخون : عدم کنترل مناسب قند خون در رنج مناسب و نیز نوسان میزان قند خون، فرد را در معرض انواع عوارض ناشی از دیابت از جمله نوروپاتی قرار می دهد. 

درمان نوروپاتی دیابتی 

درمان نوروپاتی دیابتی به عوامل مختلفی بستگی دارد به هرکدام به صورت جداگانه می پردازیم.

دارو

باتوجه به شرایط و شدت بیماری ، پزشک ممکن است داروهای مختلفی اعم از خوراکی یا تزریقی را تجویز کند. بخش مهم درمان نوروپاتی، کنترل درد، کنترل قند خون، مدیریت فشار خون، کلسترول و برخی علائم است. در کنار استفاده از برخی داروهای خاص طبق تجویز پزشک، انجام فیزیوتراپی می تواند به کاهش درد نوروپاتی کمک زیادی کند.
ویتامین B12 می تواند بی حسی، سوزن سوزن شدن و از دست دادن حس در اندام های انتهایی که از علائم شاخص نوروپاتی محیطی است را بهبود ببخشد.

سبک زندگی

داشتن یک رژیم غذایی مناسب دیابتی (شامل میوه، سبزیجات، پروتئین و غلات کامل) و رعایت آن، انجام فعالیت ورزشی (مطابق شرایط بیماران دیابتی) به صورت روزانه و منظم و نیز تلاش جهت حفظ وزن در محدوده سالم، سبب بهبود شرایط و مانع از بدترشدن عوارض ناشی از نوروپاتی می شود.

زمان مراجعه به پزشک 

بهترین زمان مراجعه به پزشک، در سریع ترین زمان پس از مشاهده ی اولین علائم است. مراجعه ی هرچه سریع تر به پزشک ، سبب تسریع در روند بهبودی  و جلوگیری از پیشرفت عوارض می شود.
به چه تخصص هایی باید مراجعه کرد
جهت پیگیری های بیشتر و نیز  پیشگیری از نوروپاتی،  باید به متخصص غدد مراجعه کرد.

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی

درصورت کنترل قند خون اغلب می‌توان از ابتلا به نوروپاتی دیابتی پیشگیری کرد. در این خصوص بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:
•    کنترل مداوم سطح قند خون
•    مصرف داروهای لازم طبق تجویز پزشک
•    رعایت رژیم غذایی
•    داشتن فعالیت بدنی منظم
اگر به نوروپاتی دیابتی مبتلا هستید، باید تعامل کاملی با پزشک خود داشته باشید و با رعایت توصیه‌های ایشان روند پیشرفت نوروپاتی را کند کنید. با مراجعه به موقع به پزشک و مراقبت مناسب، می‌توانید آسیب به اعصاب را به حداقل برسانید و از بروز عوارض جلوگیری کنید.
اگرچه نوروپاتی دیابتی، قابل‌درمان نیست اما با رعایت یکسری فاکتورها، می‌توان علائم آن را بهبود بخشید.